Maand: november 2016

Op radio en televisie komen de spotjes over de ‘warme’ decemberdagen nu al voorbij. Voorheen ook onze favoriete maand. En nu erger ik me blauw als Robert ten Brink voorbij schuift met zijn All you need is love trailer, “Ken jij geliefden of familie, waarvan jij vindt dat ze absoluut samen moeten zijn met de kerst, of heb je een wens voor jezelf.”
Ja duhuh, maar die wens is niet te verwezenlijken…óók niet door RTL.

Terug naar de sweet memories, toen geluk nog heel gewoon was.
Nog voordat Sint de hielen had gelicht stond er al een kerstboom in onze berging. Jij kon niet wachten om de stam op maat te zagen en met een perfectionistische precisie de lampjes in de boom te doen, niet los erin gesmeten maar stuk voor stuk aan de tak vastgezet met het lampje keurig recht omhoog. Sinds twee jaar hadden we een kunstboom. Eigenlijk vond je dat drie keer niks maar omdat we twee keer een treurboom hadden gehad met hangende takken toch overstag gegaan.

Nadat jij de verlichting in orde had hingen we met z’n drietjes de decoratie in de boom.
Er zitten hele speciale dingen tussen, twee egeltjes, een antiek vogeltje van mijn Omi, een speciale bal van Julia, elk jaar kochten we één speciaal item.
Kerstmuziek op en na een uurtje of wat was onze woonkamer een warme Kerstkamer.
Overal kaarsen, kerstballen met lampjes in vazen, de boom en de geur van sinaasappel, kaneel, warme wijn en de houtkachel maakten het compleet.
Avondenlang samen op de bank met een pot thee, een glas whiskey en een mooie film. Love Actually en White Christmas kwamen elk jaar voorbij.

Op 6 december veranderde je de ringtone van je telefoon en hoorden we om de haverklap Driving home for Christmas als je werd gebeld.

Wat vonden we het een prachtige tijd van het jaar…we zijn in 1995 niet voor niets op de dag na Kerst getrouwd. Je grapte dat dit heel handig was, zo kon je onze trouwdag nooit vergeten.

Vorig jaar hield ik krampachtig vast aan al onze gezinstradities.
Maar het had alles bij elkaar iets treurigs.
Hoe hard ik ook mijn best deed, het was het toch allemaal net niet.

Op Sinterklaasavond samen met Juul cadeautjes uitpakken. Met mooie gedichten, vol liefde en hier en daar ook nog wel een plagerijtje. Maar wat misten we jou en je ellendige (meestal ingewikkelde of smerige) surprises met een vilein gedicht waarin je met verve anekdotes van het voorgaande jaar aanhaalde.

Na een verbouwing van drie weken voor de nog door ons samen bestelde nieuwe keuken had ik geen fut meer om de hele zolder overhoop te halen om de boom en decoratie te pakken. Dus hielden we het bij een houten kerstboompje met lampjes voor het raam en wat ballen tussen de waxinehouders. Voor de kerstgeur kochten we een kerststukje voor op de kast. Klaar….soort van dan.

Op Kerstavond lieten we onze traditionele Kerstborrel voor vrienden en buren net als alle acht jaar ervoor doorgaan. Ik rende me dagenlang de benen uit mijn gat: ruimde de nieuwe keuken in, ruimde op, maakte schoon, bakte taart, haalde wijn, sinaasappels, kruidnagels en kaneel en natuurlijk chocomel en appelsap voor de kinderen.

De avond zelf vond ik lastig. Vrienden die elk jaar kwamen lieten nu ineens verstek gaan. Sommigen gaven niet eens antwoord op de uitnodiging. Evengoed was ons huis wel vol en werd het een drukke bedoening.
Ik betrapte mezelf erop dat ik je halverwege de avond met mijn blik zocht tussen de anderen om je te vragen of je nog wat drank uit de berging kon halen. Om me ineens weer te realiseren dat je er niet meer bent. Wat voelde ik me toen akelig alleen tussen die grote groep mensen.

Op 1e Kerstdag kwamen je ouders bij ons brunchen. Ik had allerlei lekkers in huis gehaald, de tafel feestelijk gedekt met een mooi wit gestreken kleed, kerstservetten en kaarsen. Croissants en brood gebakken. Maar er was geen kerstgevoel. Ik miste jou, jouw bord, jou naast me op de stoel aan tafel. Jouw grapjes, jouw zelf samengestelde Kerst-CD in de speler. En hoe ik ook mijn best deed, ik voelde geen warmte. Ik had het zelfs ijskoud.

Op 2e Kerstdag waren we uitgenodigd bij lieve vrienden om te komen eten. We hadden cadeautjes bij ons voor hen en kregen ook liefdevolle met zorg gemaakte en uitgezochte cadeautjes terug. Met een paar glazen wijn op vergat ik heel even dat ook dit geen normale setting was. Totdat ik in een groot en koud bed stapte en de tranen begonnen te stromen.

En toen volgde 27 december, onze trouwdag. Onze 20e had dit moeten zijn. Maar we haalden net ruim 19,5 jaar huwelijk.
We deden er nooit iets aan maar wat had ik je nu toch graag mee uit eten genomen of zo.

In plaats daarvan namen lieve vrienden Juul en mij mee uit eten en werd het boven verwachting een gezellige avond.
Met opnieuw weer die kilte erna en ook weer tranen.
Je zou toch verwachten dat die bron een keer opgedroogd raakt….

Voor Oud & Nieuw werden we bij twee bevriende stellen uitgenodigd.
Ik heb er niet eens echt over nagedacht maar de uitnodigingen vriendelijk afgeslagen.
Ons kitten Belle fungeerde daarbij als dankbaar excuus.
Want hoe alleen je je in een ruimte vol mensen kunt voelen wist ik inmiddels maar al te goed. Dat gevoel zou alleen nog maar worden versterkt als de klok om 00:00 uur slaat en iedereen elkaar omarmt en kust.
Julia had een vriendin over de vloer, dezelfde die er het jaar ervoor ook was, toen geluk nog heel gewoon was. We hebben samen geproost na de jaarwisseling, Appjes gestuurd naar familie en vrienden, de meiden staken vuurwerk af, ik wenste de buren een goed Nieuwjaar en kon niet wachten totdat ik mijn bed in kon. Waar ik me realiseerde dat ik jou nu achterliet in 2015 en dat 2016 het eerste officiële jaar  zonder Tjebbe zou worden. Vanaf nu zou er altijd een voor en een na zijn….en hoe moest ik dat nu doen, verder zonder jou?

Een bekend fenomeen onder rouwenden is The Day After.
Je ziet weken van tevoren op tegen de geboortedag en de sterfdag van je lief, je eigen verjaardag, die van je kind, de ‘feest’dagen, je trouwdag, feestjes van anderen.
Maar dan gebeurt er iets vreemds. De dag zelf kom je wonderbaarlijk genoeg best goed door. De klap krijg je erna. Die nabrander maakt je rillerig, verdrietig, moe, kortom je voelt je ellendig. Fysiek en mentaal ben je óp.

Dit jaar pak ik het anders aan!
De ervaringen van vorig jaar hebben me doen besluiten om dit jaar mijn gevoel te volgen.
En mezelf toe te staan om dit jaar een aantal ‘feestelijkheden’ over te slaan.
Want The Day After is tijdens de decembermaand teveel van het goede.
Vooral omdat er een veelvoud van die dagen in die ene maand zitten.
En omdat ze elkaar ook nog eens in zo’n rap tempo opvolgen dat je geen gelegenheid krijgt om bij te kunnen trekken. Die opeenstapeling van emoties maakt het too much to handle.
Misschien zullen anderen dit niet begrijpen, waarderen of accepteren. Dat is dan maar zo. De schijn ophouden is al lastig in de andere elf maanden, in deze maand lukt het me écht niet. Zeker nu niet, het dal is diep en eruit klimmen moet ik zelf doen, in mijn tempo en op mijn manier.

Dus is er dit jaar op kerstavond geen borrel in Maison Bosman.
Mentaal en financieel niet haalbaar.

Ik verstuur ook geen uitnodiging voor een brunch, lunch of diner tijdens de Kerstdagen.

Wat ik met onze trouwdag doe? Ik heb werkelijk geen idee.
Ik had ooit bedacht om een fles 21 year old Bushmills voor mijn lief te kopen als cadeau.
Net als toen we 12 en 16 jaar getrouwd waren.
Met een grappig briefje erbij dat een oudere fles er niet was…en hoe dat dan verder moest met ons huwelijk…tja…..

Voor Oud & Nieuw heb ik gelukkig ook dit jaar een mooi excuus om thuis te blijven, onze lieve Buster.

Het enige waar ik niet van afwijk?
De ouderwetse Kerstkaart. Voor een aantal lieve mensen om ons heen, die er voor ons waren en gelukkig nog steeds zijn. En voor een aantal lieverds die ik na Tjebbe’s overlijden heb ontmoet, helaas door het lot verbonden.

Waarom ik die kaarten stuur?
Omdat ik me heel goed realiseer dat deze maand voor anderen wel warm en feestelijk is.
Of juist heel lastig, net als voor mij. En ik die lieve mensen graag alle liefde, geluk en gezondheid wens voor 2017.

Vorig jaar hebben wij speciale kaarten gestuurd. Dit jaar is dat niet anders.
Ik heb een aantal fotokaarten laten maken en daarnaast een aantal toepasselijke troostkaarten besteld, een geweldig initiatief van Martin Gijzemijter. Hij snapt hoe moeilijk deze maand kan zijn voor hen die een dierbare verloren of om een andere reden alleen zijn.

Van een aantal vrienden hoorde ik vorig jaar dat zij niet goed wisten of het wel oké is om ons een kaart te sturen. Dat is meer dan oké, graag zelfs!
Want wat is het fijn om te merken dat mensen aan je denken.
En ook wij zijn wel toe aan een beetje geluk in het nieuwe jaar…

Hoogzomer in La Douce.
Jullie hebben dikke pret op het terras, met een cappuccino in de zon.
Na onze gezamenlijke dag gisteren in Auch doen we het vandaag rustig aan.
Voor de kooi van Jimmy nog even een dikke knuffel en daarna naar beneden om de tondeuse over jouw hoofd te halen ‘want dat kan echt niet langer zo Pap, je loopt voor lul’.
Ze doet het vakkundig en je vertrekt naar de douche om de kriebelhaartjes af te spoelen.

Twee uur later moet ik haar helaas vertellen dat je bent overleden, aan een hartinfarct.
Zestien is ze pas.
Op een mooie zomerdag verliest ze jou, haar steun en toeverlaat, haar grappenmaker, haar rots in de branding, haar plaaggeest, haar liefdevolle vader.
Veel te jong is ze hiervoor.

Nog drie dagen blijven we op onze favoriete plek, met een megaklus, het inpakken van alle kampeerspullen in de vouwwagen en auto. De ANWB zorgt dat we thuiskomen maar alles moet reisklaar worden gemaakt.
En naast mijn zorg om onze dochter voel en ervaar ik ook de liefdevolle zorg van haar om mij.  De eerste nacht samen in de bedbak van de Holtkamper. Zonder jou. We hebben het koud.
We hebben geen van beiden trek, krijgen met moeite een hap weggeslikt maar sporen elkaar aan om te eten. We overleggen wat we het beste kunnen doen, voor ons en voor jou.
Ze wil naar huis, naar haar vertrouwde omgeving, naar haar vrienden. Maar jou achterlaten is ook vreselijk. Ik hak de knoop door, omdat ik weet dat je haar wens belangrijker zou vinden dan dat wij op jou wachten. Dus vliegen we zondagmiddag naar huis.

Maandag zit ze tussen ons in, aan tafel. Met haar Opa, Oma, moeder en een uitvaartverzorger. Bizar, omdat ze dit niet mee zou moeten maken. En daarnaast ook zo mooi, omdat ze zo’n waardevolle en warme inbreng heeft over de invulling van jouw afscheid. En, van wie ze dat heeft is geen vraag, nieuwsgierigheid toont over alles wat met overlijden, uitvaart en crematie te maken heeft. Tot in detail. Gelukkig hebben we een hele warme uitvaartverzorger die haar heel goed snapt, overal bij betrekt en onverbloemd eerlijk antwoord geeft op al haar vragen.

Ze schrijft ’s nachts een brief, om aan jou mee te geven op je laatste reis.
Haar toespraak voor jou is hartverwarmend en hartverscheurend tegelijk.

Een week voor de start van het nieuwe schooljaar zitten we om de tafel met haar coördinator. Om te vertellen wat er is gebeurd, om te bespreken hoe ze dit schooljaar zal gaan starten. En wat school voor haar kan doen. Ze is heel helder en standvastig in wat ze wel en niet wil. Ze wil geen lang verhaal in de klas, maar een korte melding, niet teveel aandacht en starten met haar nieuwe jaar. Gelukkig geeft de mentor hieraan gehoor.
Niet alle docenten zijn even empatisch. De klas een opstel laten schrijven over de zomervakantie is niet heel inlevend als je weet dat één van je leerlingen haar vader in die vakantie verloor. En antwoorden ‘dat ze gewoon mee moet doen’ op het verzoek of zij over iets anders mag schrijven is ronduit stompzinnig. Daar zijn we het als ze me dit vertelt helemaal over eens. Ik koppel het ook maar even terug naar school. Wie weet een ‘leermoment’ voor deze docente.

Julia gaat mee op Ardennentrip. Met de met jou samen gekochte rugzak en bergschoenen. Precies een maand na jouw overlijden loopt zij 6-8 uur per dag met volle bepakking door de heuvels en bossen. Haar rugzak een stuk voller dan die van de anderen. Die maandag start ik met werken. Maar wat mis ik haar ’s avonds. En als ze me sms’t dat het zwaar is moet ik me inhouden om haar niet te gaan halen. De dag erna krijg ik een berichtje dat het toch goed is dat ze meegegaan is, dat de sfeer in haar groep fijn is en dat er ook begrip is voor haar. Fijn.

Het eerste jaar is zwaar maar zowel zij als ik redden het aardig.
De ‘feest’dagen zijn niet zo warm als anders.
Haar 17e verjaardag, de eerste zonder jou, vieren we twee keer. Expres. Omdat haar leven gevierd mag en moet worden. Haar vrienden en onze gezamenlijke vrienden en familie komen en omhelzen haar warm. Dat voelt goed.

We gaan samen terug naar de camping. Strooien een deel van jouw as uit in een zonnebloemveld langs jouw fietsroute. Eten op het terras. Warmen ons aan de zon.
Laven ons aan de bekende dingen, genieten van gesprekken met lieve vrienden.

Voelen je nabijheid, daar misschien nog meer dan het tussenliggende jaar thuis.
En toch, wat missen we je ook gruwelijk. 

Niet meer met z’n drietjes voor de tent naar de sterren kijken….

Met z’n tweetjes op het terras, in de hangmatten, naar het sanitair voor de afwas, aan het zwembad. Het is het allemaal net niet, niet meer.

De autorit ging voorspoedig – de terugweg was lastig, want die hadden we het jaar ervoor niet gemaakt.

Een week na thuiskomst gaan we met jouw ouders een weekend naar Amsterdam. Jouw eerste sterfdag is op die zaterdag. We hebben het goed samen, het is een warm weekend, in alle opzichten. Het levert mooie momenten op en prachtige foto’s van jouw ouders met onze dochter. Ik hoop dat je het van veraf hebt kunnen zien.

Het tweede jaar is ingegaan. Op voorhand gewaarschuwd. Dat het zwaarder zou worden.
Het blijkt waar. We worstelen meer dan eerst.
En wat vecht jouw kanjer, voor alles. Ik ben zo vreselijk trots op haar.
Wetend dat jij dat ook was en nu nog bent.
We voelen en zien de signalen.
We missen je. Maar we knokken door.
Net als jij zou doen.
Ze heeft jouw genen, jouw gevoel voor humor, jouw zorgzaamheid, jouw cynisme, jouw karakter, jouw neus, jouw mimiek, jouw doorzettingsvermogen.
Ik zie jou in haar.
Maar ik zie ook haar eigenheid.
Haar schoonheid.
Haar warmte.
Je hebt een parel nagelaten!

Jezelf staande houden.
Klinkt leuk.
Maar heel eerlijk, het valt niet mee.
De verwachtingen zijn hoog.
Van mijzelf – over mijzelf vooral.
Maar ook van de omgeving, naar en over mij/ons.

Ik vond twee illustraties die mijn gevoelens en situatie heel mooi typeren.

De eerste geeft de fasen in rouw weer.
Die zijn ooit wetenschappelijk vastgesteld.
En je doorloopt ze allemaal. Dat heb ik in de vijftien achterliggende maanden wel ervaren.
De linker afbeelding lijkt heel overzichtelijk en biedt naar het schijnt houvast.
De rechter afbeelding geeft de realiteit weer…..

En dan is dit alleen nog maar wat rouw met je doet, hoe het je heen en weer slingert en hoe je steeds weer in kuilen flikkert waar je weer uit moet zien te krabbelen.
Dat dit de ene keer minder moeite kost dan de andere keer lijkt me logisch.

Het tweede plaatje geeft weer hoe je van je stuk gebracht kunt worden door verwachtingen. Want die lijken helder. Maar schijn bedriegt.
Je hebt niet alleen met je eigen verwachtingen te maken.
Maar ook met die van anderen over mij/ons.
Hoe je je staande moet houden, of hoe je dit in de ogen van die anderen ogenschijnlijk lukt.
Nou hou je vast, dat lukt soms voor geen meter!

De verwachting is dat er sprake is van een opgaande lijn.
Dat het, in of na het eerste jaar na het verlies – ja serieus zo wordt dit door velen genoemd – steeds een stukje beter wordt.
Dat je ‘het een plekje geeft’ en ‘verwerkt’.
Nou nee dus!

Ik herhaal ‘m nog maar eens even:
Afval verwerk je en een blik doperwten geef je een plekje.
De ‘het’ van jullie plekje is namelijk de liefde van mijn leven…..
En wat willen jullie eigenlijk precies dat ik dan verwerk…wat bedoelen jullie daarmee….dat ik niet meer aan hem denk, over hem praat, hem mis?
Ik wil deze twee uitdrukkingen dus echt nooit nooit nooit meer horen!

Wat ik wel wil horen?
Zijn naam.
Tjebbe.

Anekdotes over wanneer Tjebbe jullie heeft laten lachen, plaagde of ronduit irriteerde (Want ja, dat kon hij ook en ‘over de doden niets dan goeds’ is wel erg suffig en achterhaald. Trouwens, misschien verdiende je die uitbrander van hem wel gewoon….).

Dat jullie Tjebbe ook missen.
Dat Tjebbe iets voor jullie heeft betekend.
Dat Tjebbe die lieve vent was die altijd voor jullie klaarstond.
Dat Juul de liefste Papa had die je je maar bedenken kon.
Dat Tjebbe zo’n geweldig gevoel voor humor had.

Dat Tjebbe áltijd eerlijk was (ook als jullie dat niet altijd prettig vonden, maar ja dan had je wel zélf voor een eerlijk antwoord gekozen, want die keuze liet hij altijd aan de ander).

Dat jullie trots op ons zijn, net als Tjebbe dat was en vanaf zijn wolk misschien nog steeds wel is. Dat Tjebbe ziet hoe wij worstelen maar er toch steeds de kracht voor weten te vinden om uit zo’n nieuw onverwacht en ongewenst dal te kruipen.

Want het valt om de sodemieter niet mee!
De beruchte kuilen waar we keer op keer weer in flikkeren zien we niet aankomen.
Het zijn er veel, te veel.
Gezeik met instanties, nog steeds.
Post op naam van mijn lief, nog steeds.
Gezondheidstoestanden – fysiek en mentaal trekt dat een enorme wissel.
Door de zorg, angst en onzekerheid die dit naast het lichamelijke ongemak met zich meebrengt.
Stress over werk en school, doen we het wel goed, gaan we het wel halen, we werken ons suf maar de input en output krijgen we maar niet in balans.
Het gemis van contacten met vroegere vrienden en kennissen.
Het afscheid moeten nemen van veel dingen die een gevolg zijn van dat immense verdrietige verlies van mijn liefste man en Juuls liefste Papa.
Merken dat op de berichten over onze rauwe rouw nauwelijks reactie komt in tegenstelling tot de vele reacties op katten/hondenfoto’s….tja….hoe moet je dat opvatten….?

Het is even teveel.
De rek is eruit.
Is dat verwijtbaar?
Nee.
Begrijpelijk?
Ja.
Te accepteren en aanvaarden?
Lastig.
Komen er betere tijden aan?
Hope so.
Gaat het gemis over?
Nee.
Wil ik dat?
Nee.
Doen we dan niks leuks?
Jawel, tenminste we proberen het.

Het is tijd om op sommige fronten pas op de plaats te maken.
En moeilijke beslissingen te nemen.
Bijvoorbeeld de opleiding die je zó graag wilt doen on-hold te zetten.
En je te realiseren dat het echt nooit meer zo wordt als dat het was.
Daardoor een moeilijke knoop door te hakken en eerlijk tegen jezelf te zeggen dat er aan mooi tijdperk, kamperen op die ene speciale plek in La Douce, een eind is gekomen.

Nog moeilijker?
Hardop aan jezelf en anderen toegeven dat het nu gewoon even niet gaat.
Bij deze…..